Romanica Olomucensia 2019, 31(2):269-283 | DOI: 10.5507/ro.2019.019

Representación literaria da memoria e consecuencias da Transición na sociedade galega posfranquista: aproximación á novela O tempo en ningunha parte, de Xosé Manuel Martínez Oca

Diego Rivadulla Costa
Universidade da Coruña

O presente traballo sitúase nunha das interseccións entre o ámbito dos estudos literarios e os estudos da memoria cultural e toma como obxecto de estudo a novela galega O tempo en ningunha parte (2003), de Xosé Manuel Martínez Oca, publicada no contexto do boom memorialista que se desenvolve en España a partir do 2000. A través do estudo da representación literaria da memoria ou «mímese de memoria» na novela, pretendemos comprender os procesos e dinámicas culturais que o recordo da guerra civil e o franquismo provocou na sociedade de 1985, ben como o discurso que a novela emite no debate contemporáneo sobre o pasado que ten lugar na esfera pública. O tempo en ningunha parte reflicte as consecuencias das políticas de esquecemento da Transición a través do silencio sobre o pasado que envolve toda a trama de investigación. Ao tempo, a novela propón unha lectura crítica do proceso de democratización en Galiza e no conxunto do Estado español. Mediante a mímese de memoria, o autor adianta os conflitos pola memoria que se desenvolverán en España desde o 2000 e posiciónase de forma clara e crítica co discurso que proxecta no propio debate público sobre a interpretación e xestión do pasado traumático recente.

Palabras clave: novela da memoria; narrativa galega actual; memoria cultural; franquismo; Transición española; mímese de memoria

Literary representation of memory and consequences of the transition to democracy in post-Franco Galician society: a study of the novel O tempo en ningunha parte, by Xosé Manuel Martínez Oca

The present work is situated at the intersection between literary studies and cultural memory studies. The object of the study is O tempo en ningunha parte (2003), a Galician novel written by Xosé Manuel Martínez Oca. It was published in the context of the memory boom in Spain since the year 2000. The literary representation of memory, or "mimesis of memory", will be studied in the novel in order to understand the processes and cultural dynamics of the memory of the Spanish Civil War and Francoism in the society of 1985. O tempo en ningunha parte reflects the consequences of the politics of forgetting in the Spanish transition to democracy in the silence about the past that involves a detective plot. In addition, the novel proposes a critical interpretation of the process of democratization in Galicia and in the whole of Spain. With the use of "mimesis of memory", the author advances the memory conflicts that will take place in Spain from 2000. The author takes sides in the public debate on the interpretation and management of the recent traumatic past.

Keywords: memory novel; contemporary Galician narrative; cultural memory; Francoism; Spanish Transition; mimesis of memory

Published: July 1, 2019  Show citation

ACS AIP APA ASA Harvard Chicago Chicago Notes IEEE ISO690 MLA NLM Turabian Vancouver
Rivadulla Costa D. Literary representation of memory and consequences of the transition to democracy in post-Franco Galician society: a study of the novel O tempo en ningunha parte, by Xosé Manuel Martínez Oca

. Romanica Olomucensia. 2019;31(2):269-283. doi: 10.5507/ro.2019.019.
Download citation

References

  1. Aguilar Fernández, Paloma (1996), Memoria y olvido de la guerra civil española, Madrid: Alianza Editorial.
  2. Aguilar Fernández, Paloma - Payne, Leigh A. (2018), El resurgir del pasado en España. Fosas de víctimas y confesiones de verdugos, Barcelona: Taurus.
  3. Araguas, Vicente (2004), «Escenas bélicas», Diario de Ferrol «Nordesía», 21.
  4. Bernecker, Walther L. - Brinkmann, Sören (2009), Memorias divididas: Guerra Civil y franquismo en la sociedad y la política españolas (1936-2008), Madrid: Abada Editores.
  5. Cuñado, Isabel (2007), «Despertar tras la amnesia: guerra civil y postmemoria en la novela española del siglo XXI», Dissidences 3 [dispoñíbel en: , 14/01/2019].
  6. Domínguez, Andrés - Somoza, Antonio (2013), «Victimas y memoria del 36: De la resistencia callada al voto en la transición», Memória antifranquista del Baix Llobregat 9/13, 74-77.
  7. Erll, Astrid - Nünning, Ansgar (2016), «Conceitos e métodos para o estudo da literatura e/enquanto memória cultural», en Mota Alves, F. - Afonso Soares, L. - Vasconcelos Rodrigues, C. (eds.), Estudos da memória. Teoria e análise cultural, Ribeirão: Edições Húmus, 245-266.
  8. Erll, Astrid - Rigney, Ann (2006), «Literature and the production of cultural memory: Introduction», European Journal of English Studies 10/2, 111-115. Go to original source...
  9. Espinosa Maestre, Francisco (2006), Contra el olvido. Historia y memoria de la Guerra Civil, Barcelona: Crítica.
  10. Eyré, Xosé Manuel (2004), «O desenmascaramento do clan Barral», A Nosa Terra, abril, 26.
  11. Fernández Prieto, Lourenzo (2009a), Facendo historia con memoria, Santa Comba: TresCTres.Fernández Prieto, Lourenzo (2009b), «Actitudes sociales y políticas en la denominada recuperación de la memoria histórica. Galicia. El proyecto de investigación interuniversitario "Nomes e voces"», Pasado y Memoria. Revista de Historia Contemporánea 8, 131-157. Go to original source...
  12. Fernández Prieto, Lourenzo (2011), «Conservación y olvido de los pasados incómodos en las sociedades contemporáneas», en Rey Tristán, E. - Cagiao Vila, P. (eds.), Conflicto, memoria y pasados traumáticos: El Salvador contemporáneo, Santiago de Compostela: USC, 95-120.
  13. Gallego, Ferran (2008), El mito de la transición. La crisis del franquismo y los orígenes de la democracia (1973-1977), Barcelona: Crítica.
  14. Gómez López-Quiñones, Antonio (2006), La guerra persistente. Memoria, violencia y utopía: representaciones contemporáneas de la Guerra Civil española, Frankfurt-Madrid: Iberoamericana-Vervuert. Go to original source...
  15. Gómez López-Quiñones, Antonio (2011), «La misma guerra para un nuevo siglo: textos y contextos de la novela sobre la guerra civil», en Álvarez-Blanco, P. - Dorca, T. (eds.), Contornos de la narrativa española actual (2000-2010), Madrid: Iberoamericana-Vervuert, 111-119. Go to original source...
  16. Hansen, Hans Lauge - Cruz Suárez, Juan Carlos (2012), «Literatura y memoria cultural en España (200-20010)», en Hansen, H. L. - Cruz Suárez, J. C. (eds.), La memoria novelada. Hibridación de géneros y metaficción en la novela española sobre la guerra civil y el franquismo (2000-2010), Berna: Peter Lang, 21-41.
  17. Huyssen, Andreas (2002), En busca del futuro perdido. Cultura y memoria en tiempos de globalización, México D. F.: Fondo de Cultura Económica.
  18. Jelin, Elizabeth (2002), Los trabajos de la memoria, Madrid: Siglo XXI.
  19. Martínez Bouzas, Francisco (2004), «Un novo axuste de contas co noso pasado e co presente», «Correo das Culturas» El Correo Gallego 7 de marzo, 3.
  20. Martínez Oca, Xosé Manuel (2003), O tempo en ningunha parte, Santiago de Compostela: Espiral Maior.
  21. Neumann, Birgit (2016), «A representaçao literaria da memoria», en Mota Alves, F. - Afonso Soares, L. - Vasconcelos Rodrigues, C. (eds.), Estudos da memória. Teoria e análise cultural, Ribeirão: Edições Húmus, 267-278.
  22. Ruiz Torres, Pedro (2007), «Los discursos de la memoria histórica en España», Hispania Nova 7 [dispoñíbel en , 14/01/2019].
  23. Santamaría Colmenero, Sara (2013), La palabra como acontecimiento: Segunda República, Guerra Civil y posguerra en la novela actual (1990-2010), Tesis doctoral [dispoñíbel en , 14/01/2019].
  24. Thompson, John (2009), As novelas da memoria. Trauma e representación da historia na Galiza contemporánea, Vigo: Galaxia.
  25. Velasco Souto, Carlos (2012a), «A memória coletiva como elemento sustentador da identidade. Repressom franquista e restauraçom da memória democrática na Galiza», en Godinho, P. (ed.), Usos da memória e práticas do património, Lisboa: Ediçoes Colibri-Instituto de Estudos de Literatura Tradicional, 61-81.
  26. Velasco Souto, Carlos (2012b), Franquismo serôdio e transiçom democrática na Galiza (1960-1981): para umha interpretaçom politicamente incorreta do nosso passado recente, Santiago: Laiovento.
  27. Vilavedra, Dolores (2006), «A Guerra Civil na narrativa galega: un ámbito moral», Grial 170, 118-123.
  28. Vilavedra, Dolores (2015), «Literatura en el espacio público. Rivas y su obra: un punto de inflexión en la recuperación de la memoria histórica», Olivar 16/24 [dispoñíbel en , 14/01/2019].